ٻولين جو عالمي ڏھاڙو ۽ گهڻ لساني تعليم جي ضرورت

 

 ڏوتيوڊاڪٽر مظهر علي 

مادري ٻولين جو عالمي ڏهاڙو، ھر سال 21 فيبروري تي ملهايو ويندو آهي، اهو ڏينهن ان لاءِ ملھايو ويندوي آھي  تهجيئن  لساني ۽ ثقافتي تفاوت جي اهميت کي تسليم ڪيو وڃي ۽ دنيا جي سمورين ٻولين کي بچايو وڃي. اهو ڏينھن 1999 ۾ يونيسڪو طرفان  ان ڏينھن کي ملھائڻ جو مقصد دنيا جي سڀني ٻولين کي تحفظ ڏيڻ  ھو. يونيسڪو طرفان اھو بھ طئي ڪيو ويو ھو تھ مادري ٻولين جو عالمي ڏينهن ملھايو ويندو ته جيئن مادري ٻولي جي اهميت بابت شعور اجاگر ڪري سگھجي ۽ گهڻ لساني تعليم کي فروغ  ڏئي سگھجي. مادري ٻولي هڪ شخص جي ثقافتي سڃاڻپ ۽ ورثي جو هڪ اهم حصو آهي، ۽ اها ٻولي آهي جيڪا هڪ شخص پهريون ڀيرو سکي ٿو ۽ پنهنجي خاندان ۽ ڪميونٽي سان رابطو ڪرڻ لاء استعمال ڪري ٿو. ٻولين جو عالمي ڏينهن  ٻولين ۽ ثقافتن جي فرق کي سڃاڻڻ ،  مادري ٻولين ۽ ثقافتي رواداري کي فروغ ڏيڻ ۽ هڪ وڌيڪ جامع دنيا ٺاهڻ ۾ مدد ڪري ٿو. اهو ڏينھن ٻولين جي تحفظ ۽ گهڻ لساني تعليم کي فروغ ڏيڻ جي اهميت کي پڻ اجاگر ڪري ٿو، جيڪا شاگردن کي بين الثقافتي صلاحيت، تنقيدي سوچ جي صلاحيتن، ۽ انهن جي پنهنجي ٻولي ۽ ثقافت جي گهڻي ڄاڻ حاصل ڪرڻ ۾ مدد ڪري ٿي. مختصر  طور، مادري ٻولين جو عالمي ڏينهن ان لاءِ بھ اهم آهي ڇو ته اهو لساني ۽ ثقافتي فرق کي فروغ ڏئي ٿو ۽ تعليم ۽ سماج جي مستقبل کي ترتيب ڏيڻ ۾ مادري ٻولي جي اهميت بابت آگاهي ڏيڻ ۾ مدد ڪري ٿو. سال 2023ع جو موضوع آھي،  ”گهڻ لساني تعليم: تعليم کي تبديل ڪرڻ جي هڪ ضرورت“. ھي موضوع گهڻ لساني تعليم ۽ سماج جي مستقبل کي ترتيب ڏيڻ ۾ اھم ڪردار  ادا ڪري ٿو

مادري ٻولي، جنهن کي پهرين ٻولي يا ماءُ  ٻولي به چيو وڃي ٿو، عالمي دنيا ۾ وڏي اهميت رکي ٿي ڇو ته اها هڪ فرد جي ثقافتي سڃاڻپ ۽  ان جي ورثي جو هڪ لازمي حصو آهي. مادري ٻولي اها ٻولي آهي جيڪا هڪ شخص پهرين سکي ۽ استعمال ڪري پنهنجي خاندان ۽ ڪميونٽي سان رابطي ۾ اچي ٿو. گهڻ لساني تعليم جي سلسلي ۾، مادري ٻولي تعليم ۽ سماج جي مستقبل کي ترتيب ڏيڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿي. تحقيق ظاھر ڪيو آهي ته شاگرد کي  جڏهن  علم پنهنجي مادري زبان ۾ سيکاريا وڃن ٿا ته شاگرد تعليمي لحاظ کان بهتر ڪارڪردگي ڏيکارين ٿا، ڇو ته مادري ٻوليءَ ۾ تعليمکين علم يا مھيا ڪندڙ مواد جي اونھائي سمجهڻ  ۽ پنهنجي ثقافتي سڃاڻپ سان ڳنڍڻ ۾ مدد ڪري ٿي.

گهڻ لساني تعليم جي اهميت کي ختم نٿو ڪري سگهجي ڇاڪاڻ تھ اڄ جي دور جو شاگرد هڪ اهڙي دنيا سان لاڳاپيل آھي جيڪا ٽيڪنالاجي جي ترقي جي ڪري وڌ ۾ وڌ ڳنڍجي رهي آهي، تنھنڪري اهو ضروري آهي ته شاگردن کي مختلف پس منظر جي ماڻهن سان رابطي ۽ ڳنڍڻ جي صلاحيت هجي. گهڻ لساني تعليم شاگردن کي بين الثقافتي قابليت، تنقيدي سوچ جي صلاحيتن، ۽ انهن جي پنهنجي ٻولي ۽ ثقافت کي وڌيڪ سمجهڻ ۾ مدد ڪري ٿي. ان کان علاوه، تحقيق ظاهر ڪيو آهي ته ٻه لساني يا گهڻ لساني تعليم هجڻ سان ذھني  ترقي، تعليمي ڪاميابي، ۽ مجموعي خوشحالي تي مثبت اثر پئجي سگهي ٿو. گھڻ لساني تعليم جي ڪيترن ئي فائدن جي باوجود،  اڄ بھ ڪيترائي تعليمي ادارا اڃا تائين ضروري ۽ گھربل وسيلا  مھيا نھ ڪري سگھيا آهن جن کي استعمال ڪندي مادري ٻولين ۾ تعليم مھيا ڪئي وڃي تنھنڪري اھي تعليمي ادارا صرف غالب ٻولي يا لنگئا فرئنڪا ۾ تعليم ڏيڻ تي ڌيان ڏين ٿا،  اھڙي طرح ھتان جي اصلي ٻولين ۽ ثقافتن جي قدر کي نظرانداز ڪن ٿا. گھڻ اسڪولن ۾، گهڻ شاگردن کي ڪلاس روم ۾ پنهنجي مادري ٻولي ڳالهائڻ کان به روڪيو ويندو آھي جيڪو ھڪ ناپسنديدھ عمل آھي.

تعليمي نظام کي تبديل ڪرڻ ۽ گهڻ لساني تعليم کي فروغ ڏيڻ لاءِ ڪيترن ئي اھم قدم کڻڻ جي ضروروت آھن جن جي تفصيل ڪجه ھن ريت آھي. پهرين، اسڪولن کي سڀني ٻولين ۽ ثقافتن جي قدر کي تسليم ڪرڻ گهرجي ۽ هڪ مددگار ماحول پيدا ڪرڻ گهرجي جتي شاگرد پنهنجي مادري ٻولي استعمال ڪرڻ ۾ آر محسوس نھ ڪن پر ھو ڳالھائيندي سٺو محسوس ڪن. ٻيو، استادن کي لازمي طور تي تربيت يافتھ هجڻ گهرجي ته جيئن ھو مؤثر طريقي سان گهڻ لساني شاگردن کي پڙھائي ۽ سيکاري سگھن، ۽ نصاب کي لازمي طور تي شاگردن جي آبادي جي لساني ۽ ثقافتي فرق کي ظاهر ڪرڻ لاء تيار ڪيو وڃي. ان کان علاوه، وسيلا ۽ مدد فراهم ڪئي وڃي انهن شاگردن لاءِ جيڪي نئين ٻولي سکي رهيا آهن، جهڙوڪ ٻولي جا ڪلاس، ٽيوٽر يا استاد ۽ ٻولي مٽائڻ جا پروگرام. آخرڪار، حڪومتن کي لازمي طور تي گهڻ لساني تعليم جي ترقي کي اوليت ڏيڻ گهرجي، ضروري وسيلن ۽ انفراسٽرڪچر ۾ سيڙپڪاري ڪرڻ گهرجي ته جيئن ان کي حقيقت بڻائي سگهجي. گهڻ لساني تعليم جي صلاحيت کي مڪمل طور تي محسوس ڪرڻ لاءِ، مادري ٻوليءَ جي اهميت کي تسليم ڪرڻ ۽ شاگردن کي سندن ٻوليءَ جي صلاحيتن کي ترقيءَ لاءِ ضروري وسيلا ۽ مدد فراهم ڪرڻ ضروري آهي. ائين ڪرڻ سان، اسان لساني ۽ ثقافتي فرق کي فروغ ڏيڻ ۾ مدد ڪري سگهون ٿا ۽ هڪ وڌيڪ جامع ۽ باضابطه سماج  ٺاهي سگهون ٿا. سنڌ ۽ پاڪستان جي وڏن شھرن ۾ انگريزي ۽ اردو کان سواءِ ٻين ٻولين کي، جيڪي ھتان جون اصلي ٻوليون آھن نظر انداز ڪيو وڃي ٿو. خاص ڪري سنڌ ۾ ڪراچي، حيدرآباد ۽ سکر جي خانگي اسڪولن ۾ سنڌي ٻولي کي نظر انداز ڪيو وڃي ٿو جيڪا سنڌ جي اصلي ۽ قومي ٻولي آھي. ان سبب جي ڪري وڏن شھرن ۾ سنڌي ٻولي ۽ ثقافت کان شاگرد ۽ ٻيو عوام بي خبر رھي ٿو.

مٿين بحث  جو نتيجو اھو نڪرندو تھ گهڻ لساني تعليم ، تعليم کي تبديل ڪرڻ ۽ لساني ۽ ثقافتي فرق کي فروغ ڏيڻ جو هڪ اهم پاسو آهي، ۽ اها اهميت خاص ڪري پاڪستان جي تعليمي نظام سان لاڳاپيل آهي. انگريزي ۽ اردو  ٻولين جي اثر جي نتيجي ۾ پاڪستان جي تعليمي نظام ۾ مادري زبان جي اهميت کي نظرانداز ڪيو ويو آهي. جڏهن ته، گهڻ لساني تعليم کي هٿي وٺرائڻ سان، ھتان جي شاگردن کي سندن ثقافتي سڃاڻپ ۽ ورثي سان ڳنڍڻ، بين الثقافتي صلاحيت پيدا ڪرڻ ۽ علمي ڪاميابي حاصل ڪرڻ ۾ مدد ملي سگھي ٿي. هڪ معاون ۽ جامع ماحول پيدا ڪرڻ، ضروري وسيلا مهيا ڪرڻ، ۽ گهڻ لساني تعليم جي ترقي ۾ سيڙپڪاري ڪرڻ سان، ھتان جي  شاگردن کي انهن جي مڪمل صلاحيت تائين پهچڻ ۾ مدد ڪري سگھجي. مادري ٻولين جي هن عالمي ڏينهن تي، اچو ته گهڻ لساني تعليم جي اهميت کي تسليم ڪريون ۽  پاڪستان جي  تعليمي پاليسي کي تبديل ڪرڻ لاءِ قدم کڻون. اچو ته مادري ٻولين جو عالمي ڏهاڙو ملهائيون، گهڻ لساني تعليم جي اهميت کي تسليم ڪري ۽ تعليم جي بهتري لاءِ ۽ سماجي تبديليءَ لاءِ قدم کڻون تھ جيئن صوبا ۽ ملڪ ترقي ڪري سگھن.

ھن موضوع تي وڌيڪ ڃاڻ حاصل ڪرڻ اوھان منھنجي يوٽيوب تي وڊيو ڏسي سگھو ٿا

For More, Watch Videos on my YouTube Channel Mazhar Ali Dootio

https://www.youtube.com/@DrMazharAliDootio